Những đệ nhất phu nhân của nước Mỹ từ thời Washington – ©Mathilde Tuyết Trần, France 2017

Bà Melania Trump

Với sự công bố bức ảnh chân dung của đương kim đệ nhất phu nhân Melania Trump, Nhà Trắng cũng nhân dịp này giới thiệu với toàn thế giới chân dung của những vị đệ nhất phu nhân Hiệp chủng quốc Hoa Kỷ qua tất cả những giai đoạn tổng thống kể từ Washington, vì công việc này kể từ đó đã trở thành một thông lệ bắt buộc và chính thức.

Hậu thế ít khi được biết đến chân dung của những vị phu nhân các tổng thống Mỹ qua các giai đoạn thời gian, những người phụ nữ ít nhiều đã có ảnh hưởng nhất định lên công việc “trị nước, bình thiên hạ” của chồng mình. Thế nên, sự việc khám phá những bức chân dung ấy mang lại thêm được một hiểu biết về nước Mỹ.

Được nêu danh đầu tiên là bà Martha Washington, trên cương vị phu nhân của tổng thống Washington (1789-1797), mà người đương thời quen gọi kính trọng bà là « Lady Washington » , đến Melania Trump, phu nhân của tổng thống thứ 45 của Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ, là có tổng cộng 47 vị phu nhân.

Danh xưng « First Lady » tục truyền có từ thời bà Dolley Madison (vợ tổng thống James Madison, nhiệm kỳ 1809-1817) do tổng thống Zachary Taylor sử dụng trong tang lễ của bà. Tuy nhiên, danh xưng « Đệ nhị phu nhân » dành cho vợ của phó tổng thống rất hiếm khi được sử dụng.

Danh vị « Đệ nhất phu nhân Hoa Kỳ » không có một chức quyền chính thức và lương bổng nào, tuy nhiên nó cũng phát triển theo thời gian, theo phong cách cá nhân và các bà cũng đã sử dụng « quyền lực mềm » của mình, tìm cho mình một chủ đề trọng tâm trong các chủ đề xã hội để « dấn thân », bên cạnh sự nghiệp chính trị của quý phu quân. Trong khi, các bà phu nhân chính là người chủ đón khách của Nhà Trắng. Thí dụ như bà Jackie Kennedy làm cho Nhà Trắng đẹp hơn, bà Bird Johnson với nhiệm vụ bảo vệ môi trường, bà Pat Nixon cổ võ cho thuyết ý chí, bà Betty Ford hỗ trợ cho quyền lợi của phụ nữ và những vấn đề về bình đẳng nam nữ, bà Rosalynn Carter giúp đỡ những người bị bệnh tâm thần, Nancy Reagan chống ma túy với phong trào « Just say No », bà Barbara Bush chống mù chữ, Hillary Clinton tìm cách cải tổ hệ thống y tế và Michelle Obama hướng về giáo dục dinh dưỡng cho trẻ em.

Thoạt nhiên, người ngắm chân dung nhận ra rằng cách trang điểm, trang phục quần áo, khăn, mũ đội đầu, cách đứng cách ngồi, cách để hai tay, thường là hai tay trên gối khép lại, nhìn thẳng, nhìn nghiêng…của các vị đệ nhất phu nhân – không thể có ai sang trọng hơn – nói lên phần nào tính chất xã hội và địa vị người phụ nữ trong xã hội Mỹ. Từ đời Washington năm 1797 đến nay đã trải qua bốn thế kỷ, người ta thấy rõ sự biến chuyển của xã hội Mỹ qua hình tượng của các nhân vật này.

Chồng nào vợ nấy, người châu Âu có cách nói rất « ga lăng » rằng người vợ là món trang sức quý giá nhất của người đàn ông, hay, người vợ là sức mạnh sau lưng của người chồng, cả hai ý nghĩ đều muốn tôn vinh vé đẹp của người phụ nữ vừa là người vợ mình, đồng thời cổ võ cho một sự bình đẳng nam nữ, tiến bộ của xã hội. Người ta không quên một câu nói của JFK, tổng thống Mỹ , « Hôm nay tôi đưa Jacqueline Kennedy đến Paris », để ý nhị nói lên rằng, phu nhân của ông cũng có tầm mức quan trọng và nổi tiếng không thua kém gì ông.

Qua các bức chân dung, người ngắm có thể thấy được từ phong cách rất vua chúa của các bà Martha Washington, Elizabeth Monroe, Dolley Madison, Edith Roosevelt (đệ nhị thế chiến 1939-45), Grace Coolidge, Helen Herron Taft, Mamie Eisenhower (đệ nhị thế chiến), Martha Jefferson Mary Todd Lincoln…Bà Elisabeth Kortright Monroe bận áo có viền lông con Hermine và áo choàng đỏ, là những biểu hiện đế vương. Bà Dolley Madison bận áo theo kiếu đế triều Napoleon đệ nhất. Bà Edith Winson (đệ nhất thế chiến), vợ thứ hai của ông Woodrow Wilson (nhiệm kỳ 19131921), tổng thống thứ 28, khi chồng bị bệnh nặng đã thay ông lãnh nhiều trách nhiệm quốc gia, được vẽ rất vương giả. Cho đến bà Edith Roosevelt của thời 1939-1945 xuất hiện trong kiểu áo kín cổ lụa trắng Pháp, áo choàng nhung đen, khăn lụa trắng, đội mũ, tay cầm quyền trượng và găng tay trắng ngồi trước Nhà Trắng cũng dùng toàn là những biểu hiện vương giả.

Xen kẽ với những giai đoạn nghiêm túc « kín cổng cao tường » của các bà Anna Harrison, Eliza Johnson, Jane Means Appleton Pierce, Julia Dent Grant…mà cách ăn mặc rất kín đáo, nghiêm trang, nét mặt cũng lạnh lùng, nghiêm nghị.

Rồi tiếp đến thời đại của chúng ta, các bà Elizabeth Truman, Patrica Nixon, Elizabeth Ford, Laura Busch, Nancy Reagan, Rosalynn Carter…xuất hiện với một sự thanh lịch đại trưởng giả, nét tươi cười đã trở lại trên khuôn mặt các vị đệ nhất phu nhân, êm dịu hơn. Cho đến giai đoạn gần đây cái cười rõ rệt của bà Hillary Clinton được tiếp nối bằng cái cười của bà Michelle Obama, cởi mở, kèm với ánh mắt thẳng thắn, vui tươi nhìn người đối diện với mình. Đặc biệt bức chân dung của bà Hillary Clinton, vẽ bà giang rộng hai tay, một cử chỉ cởi mở, bảo bọc, và bà Hillary Clinton mặc bộ âu phục với quần, một sự « phá cách » nổi bật, có một không hai từ trước đến nay.

Trong số các bức tranh, hầu hết đều vẽ theo kiểu chân dung cổ điển, nối bật lên hai tấm tranh vẽ bà Roselynn Carter và bà Frances Folsom Cleveland có giả trị nghệ thuật cao. Bà Carter được vẽ trong mầu tím êm dịu, rất ít nữ trang, có vẻ khiêm tốn, đoan trang. Còn bà Cleveland được vẽ như một nghệ sĩ, diễn viên sân khấu trong tông mầu hồng và không đeo một thứ nữ trang nào. Riêng bức tranh vẽ chân dung Jacqueline Kennedy được vẽ trong một tông mầu rất lạ kỳ, mầu của quá khứ liêu trai ma mị, và trong một bộ trang phục không hề thấy bà mặc ngoài đời và trái ngược với vẻ đẹp lịch lãm nổi tiếng trên thế giới của bà và đã được nhiều phụ nữ bắt chước, yêu chuộng.

Người quan sát cũng để ý thấy rằng, mầu đen là mầu tang tóc, người châu Âu để tang trong mầu đen, các gia đình hoàng gia châu Âu chỉ dành y phục mầu đen cho tang chế, nhưng mầu đen đã trở thành một mầu mốt, gọi là mầu « chic », được giới thời trang đề cao, ưa chuộng. Mầu đen cũng là mầu được các bà Hillary Clinton, Michelle Obama và MelaniaTrump chọn làm mầu áo cho chân dung chính thức.

Bức chân dung bà Melania Trump đem lại những nét mới lạ, bà điềm đạm, tươi tỉnh nhìn thẳng vào ống kính, hai tay khoanh lại trước ngực, một cử chỉ vừa thách thức đối thủ vừa thủ thế tự bảo vệ quen thuộc theo các nhà tâm lý học, trên ngón tay một chiếc nhẫn kim cương to lớn. Tấm ảnh này của bà Melania Trump vừa mới được công bố đã bị nhiều báo chỉ trích bởi áp dụng quá nhiều công nghệ phần mềm Photoshop, nên có vẻ phẳng, siêu thực. Họ cũng phê bình là bà Melania Trump lại được làm đẹp theo kiểu của năm 1980, kiểu tóc, mặc áo vét đen, quấn khăn quàng cổ nhỏ bản cũng màu đen, không phù hợp với thẩm mỹ của năm 2017. Ngoài đời, bà Melania Trump đẹp tự nhiên hơn. MTT

Tranh vẽ chân dung bà Rosalynn Carter

Bức chân dung của bà Frances Folsom Cleveland (ông Cleveland làm tổng thống Mỹ hai lần (1885-1889 và 1893-1897)

Chân dung chính thức của bà Michelle Obama

• 
• Chân dung bà Hillary Clinton
• 

• Chân dung bà Edith Roosevelt (đệ nhị thế chiến)

Chân dung bà Edith Wilson (đệ nhất thế chiến)

Chân dung chính thức của bà Jacqueline Kennedy